Σχεδόν σε όλες τις φωτογραφίες του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, τα πρόσωπα των ανθρώπων που απαθανατίζονται σε αυτές δεν είναι χαμογελαστά, ακόμα και αν πρόκειται για φωτογραφίες από γάμους και γιορτές.
Υπάρχουν αρκετές θεωρίες για τον λόγο που συνέβαινε αυτό, δηλαδή γιατί οι άνθρωποι στις παλιές φωτογραφίες δεν γελούν.
Η πιο κραταιά άποψη έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονταν οι φωτογραφίες εκείνη την εποχή.
Στην δαγεροτυπία, δηλαδή τον πρώτο επιτυχημένο τρόπου φωτογράφισης, που εφευρέθηκε από τον Louis Daguerre το 1839 χρειαζόταν το φωτογραφιζόμενο αντικείμενο να εκτεθεί για πολύ ώρα ώστε να καταστεί δυνατό να απαθανατιστεί επιτυχώς.
Τα κινούμενα αντικείμενα ή δεν καταγράφονταν καθόλου ή έβγαιναν θολά, καθώς απαιτούνταν χρόνος για να αποτυπωθεί η φωτογραφία σε ένα φύλλο από επαργυρωμένο χαλκό. Έτσι ήταν ευκολότερο να διατηρήσει κανείς για αρκετή ώρα μια σοβαρή έκφραση παρά να χαμογελά.
Ένας άλλος λόγος που οι άνθρωποι δεν χαμογελούν είναι πως ήταν επηρεασμένοι από την ζωγραφική και τα πορτρέτα, τα οποία γνώριζαν μέχρι εκείνη τη στιγμή, αφού δεν είχε εδραιωθεί η φωτογραφία ως κοινή πρακτική.
Στα πορτρέτα συνήθως η έκφραση είναι σοβαρή αφού θεωρούνταν κάτι πολύ σημαντικό που θα πέρναγε στις επόμενες γενιές.
Δεν υπάρχει κάτι πιο χαζό από ένα αιώνιο χαμόγελο, σημείωνε ο Μαρκ Τουέιν, επαγγελματίας κωμικός της εποχής.
Όλα άλλαξαν το 1853 όταν η Μαίρη Ντέλγουΐν κατάφερε να φωτογραφίσει ένα αγόρι που χαμογελούσε.
Kάποιοι πιστεύουν πως η στοματική υγιεινή ήταν ο λόγος που οι άνθρωποι δεν χαμογελούσαν αλλά εικονιζόντουσαν με κάποιο μειδίαμα, στην καλύτερη περίπτωση. O Nicholas Jeeves (καλλιτέχνης, συγγραφέας και λέκτορας στη Σχολή Καλών Τεχνών του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ) έχει γράψει τα συμπεράσματά του για το θέμα αυτό. Kατ’ αρχάς απορρίπτει την ιδέα ότι οι άνθρωποι της παλιάς εποχής αρνούνται να χαμογελούν λόγω της στοματικής τους υγιεινής. Μπορεί πολλές δεκαετίες παλαιότερα η οδοντιατρική να μην ήταν και η καλύτερη, αλλά αυτό δεν μείωνε την ομορφιά των ανθρώπων την εποχή εκείνη, ακριβώς επειδή η κακή οδοντοστοιχία ήταν πολύ συνηθισμένη.
Ο Jeeves γράφει ότι εκτός από το απλό γεγονός ότι ένα ωραίο χαμόγελο είναι δύσκολο να δημιουργηθεί και να συλληφθεί, είναι πολύ σημαντικό να λάβουμε υπόψη μας την αντίληψη που είχαν οι άνθρωποι για το χαμόγελο σε παλαιότερες εποχές. Παρόλο που σήμερα σκεφτόμαστε τα χαμόγελα ως ένδειξη της ευτυχίας, του χιούμορ και της ζεστασιάς, προφανώς οι άνθρωποι παλαιότερα απέδιδαν σε αυτά μια πολύ διαφορετική σημασία.
Από την ιστορική έρευνα αποκαλύπτεται ότι μέχρι το 17ο αιώνα, στην φλαμανδική ζωγραφική ήταν θεσμοθετημένο ότι οι μόνοι άνθρωποι που χαμογελούσαν πλατιά, στη ζωή και στην τέχνη, ήταν οι φτωχοί, οι έκφυλοι, οι μεθυσμένοι, οι αθώοι και οι άνθρωποι της διασκέδασης (βλ. έργα των Jan Steen, Franz Hals και Judith Leyster). Αν κάποιος ήθελε να θεωρηθεί μέλος της ανώτερης κοινωνικής τάξης και ένα πρόσωπο με «καλό» χαρακτήρα, δεν χαμογελούσε. Για τον λόγο αυτό, οι δημιουργοί πορτραίτων κρατούσαν μακριά τα χαμόγελα από τις εικόνες, γεγονός που εξηγεί γιατί δεν βλέπουμε διάσημες προσωπικότητες να χαμογελούν (το λεγόμενο open smile) στα επίσημα πορτραίτα τους.
Τα χαμόγελα θεωρούνταν ότι παραβίαζαν τα όρια της ευπρέπειας. Το 1703 ένας Γάλλος συγγραφέας είχε γράψει περιφρονητικά για «ανθρώπους που σηκώνουν το πάνω τους χείλος τόσο ψηλά, που… σχεδόν φαίνονται τα δόντια τους! Και όχι μόνο είναι αγενές», συνέχισε, «αλλά γιατί να το κάνουν; Αφού η Φύση μάς έδωσε χείλια για να τα κλείνουμε».
Όπως και παλαιότερα στους πίνακες-πορτραίτα, παράδοση την οποία κληρονόμησε η φωτογραφία, δύσκολα θα δει κανείς κάποιον με μειδίαμα στο πρόσωπο. Σε μια επιστολή του στην Sacramento Daily Union, ο συγγραφέας Mark Twain έγραφε: «Μια φωτογραφία είναι ένα πολύ σημαντικό ντοκουμέντο · δεν υπάρχει τίποτα πιο καταδικαστικό για να μείνει στην ιστορία από ένα ανόητο χαμόγελο ακινητοποιημένο για πάντα».
Πολλοί υποθέτουν πως εδώ υπάρχει κάτι άλλο, σημαντικότερο όλων: η τεχνολογία της φωτογραφίας δεν επέτρεπε στους ανθρώπους να χαμογελούν. Mέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, χρειαζόταν εξαιρετικά μακρά έκθεση για ένα φωτογραφικό πορτραίτο. Είναι λιγότερο δύσκολο να μείνει κανείς εντελώς ακίνητος για αρκετά λεπτά ανέκφραστος, παρά προσπαθώντας να κρατήσει ένα χαμόγελο.
Σήμερα ο καθένας από εμάς έχει μια φωτογραφική μηχανή και, κατά συνέπεια, έχει καταγραφεί σε εκατοντάδες, μερικές φορές χιλιάδες εικόνες. Tόσες πολλές φωτογραφίες έχουν πλέον συλλάβει το σύνολο του συναισθηματικού φάσματος, από την σκληρή επισημότητα μέχρι την ενθουσιώδη χαρά.
