Αποσπάσματα από το βιβλίο του Αυλάρχη του Βασιλιά Κωνσταντίνου, Λεωνίδα Παπάγου, «Σημειώσεις 1967-77» όπου καταγράφει λεπτό προς λεπτό όλα όσα έγιναν τις ιστορικές εκείνες ημέρες στη Ρώμη (οι αγωνιώδεις συνομιλίες Πιπινέλη-Βασιλιά, η συνάντηση με τον Ιερώνυμο και η συγκίνηση του αρχιεπισκόπου):
Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου 1967
«Οι ιταλικές αρχές μας δέχονται πολύ καλά. Μόνο που πέσαμε πάνω σε μια μεγάλη ομάδα δημοσιογράφων που έφευγαν για να παρακολουθήσουν τα γεγονότα στην Ελλάδα.
Στο αεροδρόμιο περίμενε ο σύμβουλος της πρεσβείας Ρώμης, κ. Δ. Μακρής. Είπε ότι δεν είχε ιδέα ποιος έρχεται, διότι στην πρεσβεία είχε ανακοινωθεί μόνο ότι φθάνει αεροπλάνο από την Ελλάδα με επίσημα πρόσωπα. Φαίνεται ότι έως αργά τη νύχτα οι ραδιοσταθμοί μετέδιδαν ότι τα 90% του στρατού προσεχώρησαν στην αντεπανάσταση του Βασιλέως.
Ο Βασιλεύς αποφασίζει να πάμε αμέσως στην πρεσβεία, όπου όμως η ατμόσφαιρα δεν είναι πολύ ευχάριστη. Ίσως ο φόβος μήπως παρεξηγηθεί η πρεσβεία από την Αθήνα. Η βασιλική οικογένεια μένει εκεί. Οι άλλοι φεύγουμε στις επτάμισι το πρωί για το Hotel de la Ville, που ανήκει στον Έλληνα Δημήτρη Μεφαλόπουλο, ο οποίος σκοτώνεται να μας περιποιηθεί.
Το μεσημέρι καταφθάνουν και οι επιβάτες της Dakota. Πηγαίνω στην πρεσβεία που κυριολεκτικά πολιορκείται από δημοσιογράφους, φωτογράφους και τηλεόραση.
Το απόγευμα ζητάει ο κ. Καραμανλής τον Βασιλέα στο τηλέφωνο. Η συνδιάλεξη είναι σύντομη. Ο Βασιλεύς τον ρωτάει αν θα έρθει στη Ρώμη αλλά ο κ. Καραμανλής αποποιείται. Τηλεφωνεί και ο Παύλος Βαρδινογιάννης και αναγγέλλεται η άφιξη του για την επομένη.
Κατά τις 8 το βράδυ ο, πρωθυπουργός πλέον, Παπαδόπουλος, τηλεφώνησε στον πρέσβη Πούμπουρα και υπέβαλε την παράκληση να μην κάνει δηλώσεις ο βασιλεύς για να μη χειροτερεύσει η κατάσταση.
Ούτε η γραμμή ήταν καλή ούτε το τι επεδίωκε ο Παπαδόπουλος ήταν καθαρό. Γι’αυτό και όταν ξανακτύπησε το τηλέφωνο, με την έγκριση του Βασιλέως, απάντησα εγώ. «Πρέπει όλοι να αγωνισθούμε για το καλό της πατρίδος» μου λέγει ο κ. Παπαδόπουλος. «Ο διχασμός είναι παραφροσύνη και πρέπει να αποφευχθεί». Απαντώ ότι ελήφθη το μήνυμα του μέσω του Πούμπουρα αλλά δεν είναι αρκετά σαφές, και παρακαλώ να το επαναλάβει. Σε πολύ θερμό τόνο επανέλαβε τα πάρα πάνω, και «να μην κάνει τίποτα ο Βασιλεύς που θα ήταν δυνατόν να προκαλέση μεγαλυτέραν ζημίαν». Στο σημείο αυτό τον διέκοψα, λέγοντας ότι ο Βασιλεύς είναι πολύ δυσαρεστημένος, διότι ενώ βρισκόταν ακόμη σε ελληνικό έδαφος, στην Αθήνα προέβησαν σε ορισμό αντιβασιλέως.
«Και τι θέλατε να κάνωμεν!» ήταν η απάντηση. «Εις μάτην αναζητήσαμε τον Βασιλέα ή ένα μέλος της βασιλικής οικογενείας. Ούτε ξέραμε που βρισκόταν ο Μεγαλειότατος και είχαμε την πληροφορίαν ότι είχεν εγκκαταλείψη το ελληνικός έδαφος. Εδώσαμεν την μόνην συνταγματικήν λύσιν που επεβάλλετο εκ των περιστάσεων».
Απάντησα ότι αντιλαμβάνομαι ποιο είναι το πνεύμα. Δεν μπορώ όμως να κάνω τίποτα άλλο, παρά να τον διαβεβαιώσω προσωπικώς πως θα διαβιβάσω το μήνυμα του, δηλαδή να μην σπάσουν οι γέφυρες.
«Αυτό θέλω, μου απάντησε, να μην σπάσουν οι γέφυρες». Έπειτα, με ρώτησε πως είναι ο κ. Κόλλιας και είπε ότι τηλεφώνησε στην κυρία Κόλλια που είναι πολύ καλά.
Και η συνομιλία τελείωσε ως εξής: «Σας παρακαλώ πολύ κ. Παπάγο, θα ήθελα, αν επιτρέπεται, να υποβάλλετε-αν μπορή να γίνει αυτό-τα σέβη μου εις τον Μεγαλειότατον. Ευχαριστώ πάρα πάρα πολύ.»
Το τηλεφώνημα αυτό ενέπνευσε αρκετή αισιοδοξία, διότι μετά την οικτρή αποτυχία της αντεπανάστασης, επιθυμία όλων ήταν να υπάρξουν προϋποθέσεις ομαλοποίησης της κατάστασης. Αν υπό την πίεση των τελευταίων γεγονότων, η κυβέρνηση προέβαινε σε σοβαρές παραχωρήσεις, θα ανοιγόταν και ο δρόμος επιστροφής στην Ελλάδα.»
Δείτε σε βίντεο αρχείου του British Pathe, την ατμόσφαιρα που επικρατούσε έξω από την Ελληνική πρεσβεία. Στο 1:16 εικονίζεται και ο Σταύρος Νιάρχος που εισέρχεται στην πρεσβεία.
Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου
Φθάνει ο Πιπινέλης από τις Βρυξέλλες. Κλείνεται με τον Βασιλέα σε ένα γραφείο της πρεσβείας και συζητούν επί μακρόν. Παράπονα του Πιπινέλλη διότι ο Βασιλεύς δεν του είχε αποκαλύψει τα σχέδια του. Θα τον είχε εμποδίσει. Έχει πάντα τη θεωρία ότι με την πειθώ και σιγά σιγά μπορεί να τεθεί η κατάσταση υπό έλεγχο. Πρέπει ο βασιλεύς να γυρίσει. Πρέπει οι σχέσεις του με την κυβέρνηση να διορθωθούν, καταλήγει ο Πιπινέλλης.
582018171fac
Σάββατο 16 Δεκεμβρίου
Ο αρχιεπίσκοπος είναι στις εννέα το πρωί στη πρεσβεία. Ο Βασιλεύς είναι πολύ κρύος απέναντι του. Ο Ιερώνυμος κλαίει. (Εκ των υστέρων, έγινε γνωστό ότι ο αρχιεπίσκοπος επρόκειτο να φθάσει 24 ώρες νωρίτερα. Στο στάδιο αυτό είχε οδηγίες από τον Παπαδόπουλο, πάση θυσία, να πείσει τον Βασιλέα να επιστρέψει. Με την 24ωρη αναβολή της αναχώρησης του, άλλαξαν και οι οδηγίες του Παπαδόπουλου. «Καλύτερα, επί του παρόντος, να μείνει μακριά ο Βασιλεύς).
Γίνονται συνεχή συμβούλια του Βασιλέως με τη συμμετοχή των αρχιεπισκόπου, Κόλλια, Πιπινέλλη, Ποταμιάνου. Ο Πιπινέλλης επιθυμεί να φύγει με έγγραφες οδηγίες και την αποδοχή του Βασιλέως να επιστρέψει. Συντάσσεται ένα χαρτί για την άρση των παρεξηγήσεων. Σε αυτό διατυπώνεται ότι πρέπει η επεξεργασία του Συντάγματος από την κυβέρνηση να έχει τελειώσει το Σεπτέμβριο του 1968. Οι εκλογές να διενεργηθούν όχι αργότερα από 24 μήνες. Οι αξιωματικοί που μετέχουν στην κυβέρνηση και τη διοίκηση να παραιτηθούν από τον στρατό. Ακόμη, προσδιορίζεται ότι με την αποδοχή των άνω λήγει η Επανάσταση.
Το απόγευμα στις 4:30 φεύγουν οι Πιπινέλλης, αρχιεπίσκοπος, Ποταμιάνος και Θωμάς Δοξιάδης. Προσωρινή ησυχία έως ότου αρχίσει πάλι η ανησυχία για τα νέα που περιμένουμε από την Αθήνα. Ο Βασιλεύς, μου λέγει ότι δεν μπορεί να διανοηθεί τη ζωή του μακριά από την Ελλάδα.
