Ο μεσαίωνας ήταν μια περίοδος που σε γενικές γραμμές ο άνθρωπος θα ήθελε να ξεχάσει. Αυτό που σήμερα λέμε ανθρώπινη υπόσταση είχε περάσει σαφώς σε δεύτερη μοίρα. Ειδικά, δε, για τις γυναίκες η κατάσταση ήταν ακόμα χειρότερη διότι, ούτε λίγο, ούτε πολύ, αντιμετωπίζονταν σαν κάτι… λιγότερο από άνθρωποι.
Η κακοποίηση των γυναικών εκείνη τη μαύρη για την ανθρωπότητα περίοδο ήταν κάτι το απόλυτα φυσιολογικό. Οι άνδρες ήταν απόλυτα κυρίαρχοι πάνω τους και στην ουσία εκείνοι ήταν που αποφάσιζαν τι, πως και πότε θα το κάνουν.
Οι γυναίκες δεν είχαν την παραμικρή κυριαρχία πάνω στο ίδιο τους το σώμα. Ήταν εντελώς απροστάτευτες απέναντι σε μια κοινωνία άκρως βίαιη και πατριαρχική που μπορεί σε κάποιες (κυρίως γαλαζοαίματες) να αναγνώριζε κάποια προνόμια, στη συντριπτική πλειονότητα, ωστόσο, των υπολοίπων δεν αναγνώριζε το παραμικρό προνόμιο.
Πολλές είναι οι ιστορίες φρίκης που συνοδεύουν κακοποιήσεις γυναικών. Μια από αυτές, ίσως η πιο χαρακτηριστική, είναι η ιστορία της Γουιλγκεφόρτις. Μπορεί τα όρια ανάμεσα στο μύθο και στην πραγματικότητα να είναι εμφανή, ωστόσο, είναι χρήσιμη στο να κατανοήσει κάποιος τη θέση των γυναικών εκείνη την περίοδο.
Ο μύθος της Γουιλγκεφόρτις
Οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν πως ο μύθος που θα διαβάσετε παρακάτω, γνώρισε μεγάλη άνθιση τον 14ο αιώνα. Κανείς δεν ξέρει περισσότερα στοιχεία (κάτι που σε ένα βαθμό είναι απόλυτα λογικό) για την πρωταγωνίστρια της ιστορίας μας. Ούτε που γεννήθηκε, ούτε που έζησε, ούτε βέβαια πότε διαδραματίστηκε η συγκεκριμένη ιστορία.
Δεν είναι λίγοι, άλλωστε, αυτοί που θεωρούν πως τίποτα απ΄ όλα αυτά δεν είναι αλήθεια και πως απλά πρόκειται για έναν μύθο ο οποίος δημιουργήθηκε απλά και μόνο για να εξηγηθούν κάποιες απεικονίσεις του Ιησού Χριστού που θύμιζαν γυναίκα.
Σημαντικό ρόλο σε αυτό φαίνεται να διαδραμάτισε το ξύλινο γλυπτό του Χριστού από τον 11ο αιώνα, με τον τίτλο «Volto Santo of Lucca». Σε αυτό ο Ιησούς Χριστός είχε μια σαφώς θηλυκή μορφή αν και έφερε γένια. Τα ρούχα που φορούσε, ωστόσο, εμοιαζαν με γυναικείο χιτώνα κι αυτό περιέπλεκε τα πράγματα. Το γλυπτό προερχόταν από την Ανατολική Ευρώπη, αλλά αντιγράφηκε από πολλούς Δυτικούς και γρήγορα «απλώθηκε» σε πολλές χώρες. Στη μεσαιωνική Ευρώπη που κυριαρχούσε το σκοτάδι, ωστόσο, όλο αυτό θεωρήθηκε από… παράξενο ως παράλογο. Κάτι που έπρεπε άμεσα να εξηγηθεί. Έστω και με ένα μύθο. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε ο μύθος της γενειοφόρου Αγίας που σε ένα μεγάλο βαθμό (για τα δεδομένα της εποχής, πάντα) δικαιολογούσε αυτή την αταίριαστη εικόνα του θεανθρώπου.
Σε κάθε περίπτωση η Γουιλγκεφόρτις φέρεται πως ήταν μια πιστή χριστιανή που ζούσε στη βόρεια Ευρώπη. Ήταν κόρη ενός πλούσιου άρχοντα. Εκείνη αφοσιωμένη στη θρησκεία, εκείνος απόλυτα εξαρτημένος από την εξουσία και το χρήμα.
Κάποια στιγμή ο πατέρας αποφασίζει να παντρέψει την κόρη με έναν παγανιστή βασιλιά (κάποιες άλλες παραλλαγές της ιστορίας κάνουν λόγο για μουσουλμάνο βασιλιά). Η κοπέλα αντιδρά αλλά ο πατέρας είναι ανυποχώρητος.
Τότε η Γουιλγκεφόρτις προσεύχεται στον Θεό να τη μετατρέψει σε κάτι… αποκρουστικό προκειμένου να μην προχωρήσει ο γάμος. Και αυτό έγινε. Η κοπέλα απέκτησε μούσι. Ο γάμος, όπως είναι φυσιολογικό, διαλύθηκε πριν καν γίνει και ο πατέρας εξαγριώθηκε τόσο πολύ που αφού πρώτα βασάνισε την κόρη του, στο τέλος τη σταύρωσε.
Σύμφωνα πάντα με τον μύθο, όταν η Γουιλγκεφόρτις βρισκόταν πάνω στο σταυρό και υπέφερε, πέρασε από το σημείο του μαρτυρίου της ένας πολύ φτωχός βιολιστής. Βλέποντας τη νεαρή κοπέλα να υποφέρει πάνω στο σταυρό του μαρτυρίου, αποφάσισε να παίξει με το βιολί του προκειμένου να της απαλύνει τον πόνο εκείνες τις τελευταίες δραματικές στιγμές της.
Εκείνη για τον ευχαριστήσει, τίναξε το πόδι με όση δύναμη της είχε απομείνει και έριξε μπροστά στον βιολιστή το ένα από τα δυο χρυσά παπούτσια που φορούσε. Ο βασιλιάς που περνούσε εκείνη την ώρα από το σημείο, είδε το χρυσό παπούτσι στα χέρια του βιολιστή, θεώρησε πως το έκλεψε και ζήτησε να εκτελεστεί επί τόπου.
Τελικά, ο βιολιστής τη γλίτωσε, ωστόσο, λίγο αργότερα η νεαρή κοπέλα άφησε την τελευταία της πνοή πάνω στον σταυρό.
Η προστάτιδα των κακοποιημένων γυναικών και των τρανσέξουαλ
Η παραπάνω ιστορία- μύθος σαφώς και έχει έντονο το στοιχείο της υπερβολής. Τέτοια στοιχεία υπερβολής, άλλωστε, συναντά κανείς σε κάθε θρησκεία, σε κάθε δόγμα. Όλα είναι θέμα πίστης. Αν είσαι πιστός η ιστορία σε συγκινεί, αν όχι… κρυφογελάς.
Για τους βορειοευρωπαίους, και όχι μόνο, καθολικούς, ωστόσο, φαίνεται πως η ιστορία της Γουιλγκεφόρτις είναι πολλά περισσότερα από ένα μύθο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως η νεαρή κοπέλα που μαρτύρησε από τον ίδιο της τον πατέρα, λατρεύτηκε σε πολλές χώρες.
Το όνομά της πιστεύεται πως έχει τις ρίζες του στο λατινικό «virgo fortis» που σημαίνει θαραλλέα γυναίκα. Στην Αγγλία το όνομά της ήταν «Uncumber», στην Ολλανδία «Ontkommer» (που σημαίνει κάποιος που αποφεύγει κάτι, πιθανότατα στη συγκεκριμένη περίπτωση «αυτή που αποφεύγει τα βάσανα»), στη Γερμανία ως Kümmernis , στην Ιταλία ως Liberata στην και στην Ισπανία ως Librada («απελευθερωμένη»), ενώ στη Γαλλία τη συναντάμε ως Débarras. Επίσης λατρεύεται ως Santa Librada, στην Αργεντινή και στον Παναμά.
Η φήμη της Αγίας Γουιλγκεφόρτις, όπως ήδη έχει αναφερθεί, γιγαντώθηκε τον 14ο αιώνα και διατηρήθηκε απόλυτα ζωντανή και για τους δυο επόμενους αιώνες. Στη συνέχεια πέρασε στην αφάνεια για να ξαναγνωρίσει μεγάλη… άνθιση ανάμεσα στους πιστούς καθολικούς τον 20ο αιώνα.
Τους πρώτους αιώνες λατρείας της Γουιλγκεφόρτις, αυτή εμφανιζόταν ως προστάτιδα των γυναικών που έχουν υποστεί κακοποίηση ή έχουν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Λατρευόταν και λατρεύεται από γυναίκες που επιζητούν ανακούφιση από τις δοκιμασίες τους, ιδίως, μάλιστα, από τις γυναίκες που επιθυμούσαν να απελευθερωθούν (εξού και το λατινοαμερικάνικο Santa Librada).
Τους δυο τελευταίους αιώνες, ωστόσο, η Γουιλγκεφόρτις έχει προστεθεί σε ένα μακρύ κατάλογο αγίων ή οσίων (πάντα του καθολικού δόγματος) που θεωρούνται προστάτες των ομοφυλόφιλων γυναικών, των ερμαφρόδιτων και των τρανσέξουαλ! Ειδικά, μάλιστα, σε ότι αφορά την Γουιλγκεφόρτις εορτάζουν τη μνήμη της κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου.
