Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, ιδιαίτερα από το 2011 και μετά, πολλοί είχαν προτείνει την έκδοση ευρω-ομολόγων για την ανακούφιση υπερχρεωμένων χωρών της νότιας Ευρώπης.
Τον Μάιο του 2017, όταν βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη η συζήτηση για τις αναγκαίες αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο της ευρωζώνης, ο τότε επικεφαλής της Κ.Ο. των Σοσιαλιστών στο Ευρωκοινοβούλιο Τζιάνι Πιτέλα έλεγε στην DW ότι συμφωνεί με την πρόταση του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν για έναν «Ευρωπαίο υπουργό Οικονομικών», αλλά εκτός αυτού θα χρειαζόταν «ένα ολόκληρο πλέγμα μέτρων, μεγαλύτερη δημοσιονομική ευχέρεια και θέσπιση ευρω-ομολόγων. Άλλωστε δεν μπορεί να μοιραζόμαστε μόνο τους περιορισμούς και τη λιτότητα στην ΕΕ…».
Τι ακριβώς σημαίνουν τα ευρω-ομόλογα; Η ΕΕ, στο σύνολό της, θα αναλάμβανε να συνάψει νέα δάνεια, παρέχοντας κοινές εγγυήσεις όλων των κρατών-μελών, έστω και αν από τα δάνεια θα επωφελούνταν λίγες χώρες, για παράδειγμα η Ιταλία και η Ισπανία στη σημερινή συγκυρία. Με απλά λόγια: η Ιταλία και η Ισπανία θα επωφελούνταν από το «αξιόχρεο» της Γερμανίας ή της Ολλανδίας, για να χρηματοδοτήσουν τα έξοδά τους με χαμηλότερο κόστος από αυτό που απαιτούν τα δικά τους ομόλογα. Σε εποχές χρηματοπιστωτικής κρίσης η πάγια θέση της Γερμανίας, αλλά και άλλων χωρών, ήταν ότι τα ευρω-ομόλογα σημαίνουν κοινοτικοποίηση χρέους, η οποία απαγορεύεται ρητώς από τις ευρωπαϊκές συνθήκες. Έκτοτε η πρόταση έχει επανέλθει με διαφορετικές μορφές. Κάποιοι ζητούν την έκδοση ευρω-ομολόγων για τη χρηματοδότηση υποδομών ή για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Ελλάδα και Γαλλία επιμένουν
Σεμπάστιαν Κουρτς: « «Απορρίπτουμε μία κοινοτικοποίηση χρεών, πρόκειται για μία παλαιά ιδέα»
Προ ημερών εννέα κράτη-μέλη, μεταξύ αυτών η Ελλάδα και η Γαλλία, με κοινή έκκληση προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, ζήτησαν την έκδοση ευρω-ομολόγων προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές συνέπειες του κορωνοϊού. Το ζήτημα συζήτησαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες μέσω τηλεδιάσκεψης το απόγευμα της Πέμπτης. Σύμφωνα με το πρώτο πρόγραμμα της γερμανικής τηλεόρασης (ARD) την αντίθεσή τους εξακολουθούν να εκφράζουν η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία και η Φινλανδία. Ο Αυστριακός καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς δηλώνει χαρακτηριστικά: «Απορρίπτουμε μία κοινοτικοποίηση χρεών, πρόκειται για μία παλαιά ιδέα, η οποία δεν είχε καθιερωθεί ούτε στο παρελθόν». Σημειώνεται πάντως ότι πρόσφατα ο ίδιος ο Κουρτς εξέφραζε την αγανάκτησή του για την «έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ στην αντιμετώπιση των συνεπειών του κορωνοϊού».
Πληθαίνουν οι υποστηρικτές
Η Κριστίν Λαγκάρντ επικροτεί την ιδέα των ευρω-oμολόγων
Ο Γάλλος οικονομολόγος Τόμας Πικετί και άλλοι ειδικοί απευθύνουν έκκληση μέσω των Financial Times για την έκδοση ευρω-ομολόγων, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες του κορωνοϊού. Την ιδέα επικροτεί η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Κριστίν Λαγκάρντ. Ένθερμος υποστηρικτής είναι ο Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων Πάολο Τζεντιλόνι, ενώ φαίνεται να συμφωνεί και η νέα πρόεδρος της Κομισιόν. Θετικά βλέπουν την πρόταση Γερμανοί οικονομολόγοι, όπως ο καθηγητής Πέτερ Μπόφινγκερ και ο Γκάμπριελ Φέλμπμαγιερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνούς Οικονομίας του Κιέλου.
Ο Γκέοργκ φον Βάλβιτς, επικεφαλής του επενδυτικού οίκου Eyb & Wallwitz, δηλώνει στο οικονομικό περιοδικό Capital ότι «ο κορωνοϊός θα μπορούσε να δώσει το έναυσμα για μία ενιαία αγορά κεφαλαίων στην Ευρώπη, δίνοντας επιτέλους στο ευρώ τα θεμέλια που χρειάζεται». Ακριβώς το ίδιο επιχείρημα ακουγόταν συχνά στην περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Έναν «κοινό μηχανισμό χρέους» ζητεί από την πλευρά του και ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι, προειδοποιώντας ότι «δεν πρέπει να επαναλάβουμε τα λάθη του 2008». Η γερμανική εφημερίδα Die Welt επισημαίνει ότι στη διαπραγμάτευση της Πέμπτης ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν παρέμεινε σιωπηλός για μεγάλο χρονικό διάστημα, αφήνοντας τους Ιταλούς και τους Ισπανούς να επιχειρηματολογούν υπέρ του ευρω-ομολόγου.
Εναλλακτική λύση ο ESM;
Με την πρόσφατη εμπειρία μνημονιακών περικοπών οι οικονομικά ασθενέστερες χώρες δύσκολα θα αποδεχθούν τα δάνεια του ESM
Η καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ παραμένει αντίθετη στο κοινό ευρωπαϊκό ομόλογο. Ήδη προ ημερών ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας Πέτερ Άλτμαιερ είχε ξεκαθαρίσει, μιλώντας στην οικονομική επιθεώρηση Handelsblatt, ότι δεν έχει νόημα «να παρουσιάζονται ως λαμπρές κάποιες ιδέες, που έχουν προ ήδη απορριφθεί στο παρελθόν». Αποτιμώντας τις διαβουλεύσεις της Πέμπτης η Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) εκτιμά ότι οι υποστηρικτές των ευρω-ομολόγων «αποτελούν ακόμη μειοψηφία», αλλά η σχετική συζήτηση θα συνεχιστεί. Συναίνεση βλέπει ο επικεφαλής του Eurogroup Μάριο Σεντένο σε μία άλλη λύση χρηματοδότησης για την Ιταλία ή άλλες ενδιαφερόμενες χώρες, δηλαδή την παροχή δανείων μέσω του ESM σε ποσοστό έως 2% του ΑΕΠ. Στην περίπτωση της Ιταλίας η χρηματοδότηση θα έφτανε τα 36 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά προφανώς θα συνοδευόταν από αυστηρούς όρους δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Μία προσωπική εκτίμηση: Με την απειλή εκατομμυρίων ανέργων λόγω κορωνοϊού, οι οικονομικά ισχυρές χώρες δύσκολα θα αποδεχθούν ένα ομόλογο υπέρ τρίτων. Με την πρόσφατη εμπειρία μνημονιακών περικοπών, ιδιαίτερα στο σύστημα υγείας και την κοινωνική πολιτική, οι οικονομικά ασθενέστερες χώρες δύσκολα θα αποδεχθούν τα δάνεια του ESM. Για μία ακόμη φορά η Ευρώπη θα αναμετρηθεί με τον εαυτό της.
