Πλήθος ερωτημάτων και εύλογες απορίες προκαλούν οι αποφάσεις των τελευταίων τριών χρόνων της Πυροσβεστικής να αφοπλίσουν συστήματα και υπηρεσίες που θα βοηθούσαν τόσο στην πρόληψη και την κατάσβεση όσο κυρίως στην εκκένωση των «κόκκινων» περιοχών.
Το καίριο ερώτημα που παραμένει βασανιστικά αναπάντητο είναι γιατί δεν τέθηκε σε λειτουργία το υπερσύγχρονο ηλεκτρονικό σύστημα Evita, το οποίο μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών και δορυφόρων δίνει σε πραγματικό χρόνο πλήρη εικόνα της ευρύτερης περιοχής, αλλά κυρίως βάσει στοιχείων και επεξεργασίας των δεδομένων βγάζει σχέδιο εκκένωσης των περιοχών που καίγονται. Αξιωματικοί της Πυροσβεστικής μιλούν για ένα πρωτοποριακό σύστημα που έχει τη δυνατότητα από το να δίνει άμεση εικόνα των ανέμων που πνέουν στην περιοχή, των δυνάμεων που κινούνται μέχρι και την κατάσταση των δρόμων και την κυκλοφορία που υπάρχει στα σημεία, καταρτίζοντας σωτήρια σχέδια εκκένωσης όσων περιοχών βρίσκονται σε κίνδυνο. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 2014 είχε γίνει και άσκηση της Πυροσβεστικής πάνω στην εκκένωση οικισμών που καίγονται και το σύστημα Evita αποδείχτηκε ουσιαστικά σωτήριο. Το επιστημονικό συμβούλιο που μελετούσε, ανέλυε, αλλά και διαχειριζόταν το σύστημα Evita, φέτος διαλύθηκε και οι επιστήμονες μετατράπηκαν σε τηλεφωνητές στο Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΣΚΕ) της Πυροσβεστικής. Τέλος, η περίφημη ομάδα «Ηφαιστος», οι μοτοσικλετιστές δηλαδή της Πυροσβεστικής, που στα πρότυπα της ομάδας ΔΙ.ΑΣ. της Αστυνομίας περιπολούσε στα δάση για τον εντοπισμό εστιών στα πρώτα λεπτά, παρείχε ενημέρωση αλλά και βοήθεια στην άμεση εκκένωση των περιοχών, δεν υπάρχει πλέον. Το προσωπικό που εκπαιδεύτηκε γι’ αυτό τον λόγο μετατέθηκε σε άλλες υπηρεσίες, ενώ οι πανάκριβες Enduro τους αραχνιάζουν στις σκοτεινές αποθήκες της Πυροσβεστικής.
Παροπλισμένο το Evita
Οπως τονίζουν έμπειροι αξιωματικοί της Πυροσβεστικής, οι αποφάσεις για την κατάργηση της επιστημονικής ομάδας και ουσιαστικά της εξουδετέρωσης του συστήματος Evita αποδείχτηκαν καταστροφικές. «Το Evita ήταν το σύστημα που αξιοποιήσαμε πέρυσι στον Κάλαμο με θεαματικά αποτελέσματα. H ομάδα δούλευε όλο το 24ωρο και απαρτιζόταν από επιστήμονες, έναν μετεωρολόγο, έναν δασολόγο, οι οποίοι διαχειρίζονταν το σύστημα Evita για να έχουμε πλήρη εικόνα και πληροφόρηση για το τι μας περιμένει μετά από 2-3 ημέρες, ποιες περιοχές είναι επικίνδυνες και τι πρέπει να προσέξουμε. Προσέφερε τα μέγιστα, κι όμως αυτή την ομάδα δεν την ενεργοποίησε κανένας φέτος», αναφέρουν. Μάλιστα ο ίδιος αξιωματικός αποκαλύπτει ότι το σύστημα όχι μόνο δεν ενεργοποιήθηκε, αλλά η επιστημονική ομάδα που το διαχειριζόταν 24 ώρες το 24ωρο διαλύθηκε. «Το Evita πέρυσι στον Κάλαμο αξιοποιήθηκε πλήρως. Η επιστημονική ομάδα αξιοποιούσε τα πάντα και συγκροτήθηκε πρώτη φορά πέρυσι με διαταγή του πρώην αρχηγού Βασίλειου Καπέλιου. Δύο άτομα κάθε μέρα δούλευαν επί 24ώρου βάσεως. Ηταν 3 βάρδιες. Συνολικά 8 με 9 άτομα μαζί με τις άδειες. Ενας δασολόγος, ένας μετεωρολόγος και επικεφαλής τους ήταν ο υποδιοικητής του ΕΣΚΕ, ο ταξίαρχος. Είναι επιστήμονες. Και αυτή τη στιγμή τούς έχουν και κάνουν τους τηλεφωνητές στο ΕΣΚΕ. Αυτά τα παιδιά που πέρυσι δούλευαν όλο το 24ωρο για να έχουμε πλήρη ενημέρωση και να ξέρουμε τι γινόταν παντού, σήμερα είναι τηλεφωνητές. Η ομάδα, και το σύστημα μάς έδιναν πλήρη εικόνα και αξιοποίηση όλων των δεδομένων – όλων των επιστημονικών δεδομένων. Και από τον δορυφόρο των Αμερικανών μπορούσαμε να δούμε πέντε πράγματα. Αυτή η ομάδα θα ήταν σωτήρια. Θα είχε δει και θα είχε ενημερώσει. Θα έλεγε πού έχουμε πρόβλημα. Εχουμε δυτικούς ανέμους, είναι εκεί, και εκεί. Κατεύθυνση και ένταση ανέμου, βλάστηση, θα έβγαζε το μοντέλο για το πού πάει η φωτιά. Θα έβλεπες πού πάει η φωτιά. Δυστυχώς, αυτή την ομάδα τη διέλυσαν».
Το σύστημα Evita, όπως αναφέρεται στην παρουσίαση που έκανε η Πυροσβεστική το 2014, «εστιάζει στο σημαντικό θέμα της οργανωμένης (ελεγχόμενης) απομάκρυνσης πληθυσμού, ως μέτρου πρόληψης κατά την εξέλιξη μιας καταστροφής υπό συγκεκριμένες συνθήκες, μέσω του προσδιορισμού ‘‘ζωνών ενεργοποίησης εκκένωσης’’. Μια ζώνη ενεργοποίησης εκκένωσης είναι ένα προκαθορισμένο όριο που περιβάλλει ένα σημείο ενδιαφέροντος (μια εγκατάσταση Seveso II, ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα, έναν οικισμό κ.λπ.), ώστε όταν μια πυρκαγιά απειλεί να “διαρρήξει” τα όρια της συγκεκριμένης ζώνης να συνίσταται -ως μέτρο πρόληψης- η οργανωμένη απομάκρυνση του πληθυσμού της περιοχής αυτής». Μάλιστα, γι’ αυτό τον λόγο, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος EU Evita, με το σύνθημα «Beyond the Borders» (Πέρα από Σύνορα), η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και η Πυροσβεστική πραγματοποίησαν στις 1 & 2 Δεκεμβρίου 2014 στην Αθήνα άσκηση κατά την οποία δοκιμάστηκε το μοντέλο Evita με σενάριο μεγάλης δασικής πυρκαγιάς, η οποία απειλούσε βιομηχανική εγκατάσταση στην περιοχή του Θριασίου Πεδίου.
Διέλυσαν την «Ηφαιστος»
Ξεκίνησε ως μια φιλόδοξη ιδέα που θα μπορούσε να προσφέρει πολλά στην πρόληψη, στην άμεση επέμβαση στην κατάσβεση δασικών πυρκαγιών σε όλη την Ελλάδα, αλλά και την εκκένωση περιοχών που κινδυνεύουν. Μέσα σε λίγους μήνες απέκτησε σάρκα και οστά και με τη βοήθεια της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών αποκτήθηκαν 110 Enduro μηχανές και εκπαιδεύτηκαν στην οδήγηση και την άμεση κατάσβεση 750 πυροσβέστες. Τελικά, η δίκυκλη ομάδα «Ηφαιστος» της Πυροσβεστικής δεν κατάφερε να ζήσει παρά μόνο 4-5 χρόνια, αφού η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, από το πρώτο καλοκαίρι του 2015, φρόντισε να την αδρανοποιήσει και σήμερα ουσιαστικά να μην υπάρχει… Οι πανάκριβες μηχανές κλειδώθηκαν και σαπίζουν στις αποθήκες, οι εκπαιδευμένοι πυροσβέστες μετατέθηκαν σε άλλες υπηρεσίες. Σήμερα, μετά τη φονική πυρκαγιά στην Αττική, όπως λένε οι μάχιμοι αξιωματικοί, η ύπαρξή της θα βοηθούσε στην άμεση επέμβαση και σίγουρα στην εκκένωση των κατοικημένων περιοχών.
Ερωτήματα
Μέχρι πριν από τρία καλοκαίρια η ομάδα «Ηφαιστος» αποτελούσε βασικό επιχειρησιακό βραχίονα στο σχέδιο αντιπυρικής προστασίας τόσο στην Αττική όσο και στην υπόλοιπη χώρα. Οι πυροσβέστες που επελέγησαν να την υπηρετήσουν, στα πρότυπα της ομάδας ΔΙ.ΑΣ. της Αστυνομίας, είχαν τη δυνατότητα να κινούνται ευέλικτα, να διενεργούν περιπολίες και να αποτρέπουν εμπρηστές που ήθελαν κατά τις μέρες όπου έπνεαν ισχυροί άνεμοι να κάψουν για τους δικούς τους λόγους δασικές εκτάσεις.
Παράλληλα, σε περίπτωση που ξεσπούσε μια πυρκαγιά, χάρη στην ευελιξία των κινήσεων με τις μηχανές Enduro στους χωματόδρομους των δασών, οι πυροσβέστες της «Ηφαιστος» έφταναν πρώτοι στα σημεία και φρόντιζαν με τους φορητούς πυροσβεστήρες, από τη μια, να περιορίζουν τη φωτιά και, από την άλλη, να ανοίγουν δρόμο για τα πυροσβεστικά οχήματα. «Οι συνάδελφοι με τις μοτοσικλέτες διένυαν κάθε μέρα σε Ανατολική και Δυτική Αττική πάνω από 600-700 χιλιόμετρα και ταυτόχρονα υπήρχε άμεση κατάσβεση και μετακίνηση όταν έβλεπαν τη φωτιά από το πυροφυλάκιο και εκτιμούσαν την κατάσταση. Ας μας απαντήσουν, λοιπόν, γιατί αυτή η ομάδα είναι παροπλισμένη και οι μηχανές είναι κλειδωμένες στις αποθήκες», τονίζει ο πρόεδρος του Πανελλαδικού Σωματείου Πυροσβεστών πενταετούς υποχρέωσης και συμβασιούχων Κώστας Παπαντώνης και προσθέτει: «Θα επιθυμούσαμε να μας ενημερώσει η φυσική και πολιτική ηγεσία για ποιον λόγο δεν έχει ενεργοποιήσει την ομάδα ‘‘Ηφαιστος’’ με τις μηχανές και τους εκπαιδευμένους συναδέλφους που δεν έχουν ούτε έξοδα μετακίνησης, ούτε έξοδα μισθών γιατί δεν δουλεύουν, ούτε έξοδα καυσίμων. Ας μας πουν ο υπουργός και ο αρχηγός γιατί αυτή η ομάδα έχει καταργηθεί. Η ομάδα ‘‘Ηφαιστος’’ κατά τα επίσημα στοιχεία από το χρονικό διάστημα κατά το οποίο είχε δράσει στο παρελθόν, πέρα από την πρόληψη και τις συνεχείς περιπολίες που λειτουργούσαν αποτρεπτικά στα σχέδια κακοποιών και επίδοξων εμπρηστών, ενίσχυε και το αίσθημα ασφάλειας στον απλό πολίτη που ζει μόνιμα ή έχει το εξοχικό του στο βουνό».
Εκτός και το Engage, το AVL και το «112»
Ξέχασαν, αμέλησαν, πέταξαν στα σκουπίδια: μέσα και εξοπλισμός που είτε είχαν αποκτηθεί, είτε είχε δρομολογηθεί η απόκτησή τους ως αποτέλεσμα των λαθών και των παθημάτων σε προηγούμενες μεγάλες καταστροφές από πυρκαγιές, την κρίσιμη ώρα που ανθρώπινες ζωές παίζονταν κορόνα γράμματα, δεν «υπήρχαν». Με τραγική συνέπεια, δεκάδες άνθρωποι να καούν ζωντανοί, ακόμη περισσότεροι να τραυματιστούν και ένας ολόκληρος οικισμός, το Μάτι, να σβηστεί από τον χάρτη. Η διασπορά των πυροσβεστικών μέσων: Η φωτιά στην Κινέττα, που ξέσπασε περίπου πέντε ώρες πριν από τη φονική πυρκαγιά που ξεκίνησε από το Νταού Πεντέλης, απορρόφησε μεγάλο αριθμό μέσων. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον σχεδιασμό, σε βαθμό επιφυλακής 4, όχημα μεταφοράς 1 τόνου νερού σταθμεύει στη διασταύρωση προς Διώνη – Ντράφι (Κολοκοτρώνη και Καραϊσκάκη), σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από το σημείο έναρξης της πυρκαγιάς στο Νταού. Την κρίσιμη μέρα και μέχρι να ξεσπάσει η φωτιά στην Κινέττα στο σημείο βρισκόταν όχημα μεταφοράς 5 τόνων που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει άμεσα τη φωτιά. Τόσο αυτό το όχημα όμως όσο και άλλα πέντε από το Κορωπί, τη Νέα Μάκρη και την Παλλήνη στάλθηκαν για ενίσχυση των δυνάμεων στη φωτιά της Κινέττας. Αυτά το οχήματα κλήθηκαν να επιστρέψουν στην Ανατολική Αττική διασχίζοντας το Λεκανοπέδιο από τη μία άκρη στην άλλη, με αποτέλεσμα να χαθεί επιπλέον κρίσιμος χρόνος.
Σε πραγματικό χρόνο
Το σύστημα Engage: Μέσω του συστήματος Engage η Πολιτική Προστασία και η Πυροσβεστική έχουν τη δυνατότητα να βλέπουν σε πραγματικό χρόνο τη διασπορά των δυνάμεων, το διαθέσιμο πυροσβεστικό υγρό και το νερό. Το σύστημα υπάρχει, αλλά ακόμη κι αν χρησιμοποιήθηκε, εντούτοις σημειώθηκαν παράδοξα: Γιατί δεν κρατήθηκαν επαρκείς δυνάμεις στην Ανατολική Αττική και γιατί δεν κλήθηκαν ενισχύσεις για την Κινέττα από κοντινούς νομούς, όπως την Κορινθία ή τη Θήβα; Μόνο μετά την καταστροφή επιστρατεύθηκαν δυνάμεις από άλλες περιοχές πλην της Αττικής, ακόμη και από τη Μακεδονία. Μάλιστα, σύμφωνα με εκτιμήσεις αξιωματικών, η φωτιά θα μπορούσε με σωστή διάταξη των δυνάμεων να είχε ανακοπεί πριν από το Λύρειο Ιδρυμα.
Τα SMS που δεν εστάλησαν ποτέ και το 112: Το 2014 -ήδη με καθυστέρηση τριών ετών καθώς θα έπρεπε με Κοινοτική Οδηγία να είχε ολοκληρωθεί από το 2011- το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη είχε υπογράψει σύμβαση με τον ΟΤΕ για τον εκσυγχρονισμό του κέντρου του Ευρωπαϊκού Αριθμού Εκτάκτων Αναγκών 112. Στις προδιαγραφές του συστήματος περιλαμβάνεται η δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας με τον λήπτη των μηνυμάτων/οδηγιών. Ακολούθησαν προσφυγές, αλλά και καθυστερήσεις (για παράδειγμα επειδή δεν βρίσκονταν… χώροι για την εγκατάσταση του συστήματος) που είχαν ως αποτέλεσμα να παρέλθει ο χρόνος παράδοσης του έργου, που ήταν το 2016. Τότε, όμως, το έργο απεντάχθηκε από το ΕΣΠΑ και μπήκε σε διαδικασία επανένταξης. Ο χρόνος παράδοσης πλέον εκτιμάται ότι θα είναι το 2021, με καθυστέρηση δέκα ετών… Η άμεση εικόνα της πυρκαγιάς από τον τόπο των γεγονότων και το ΑVL: Ενα από τα ηλεκτρονικά όπλα τα οποία θα είχε η Πυροσβεστική είναι το σύστημα AVL. Πρόκειται για ένα σύστημα καμερών εγκατεστημένων σε κάθε όχημα του Σώματος, οι οποίες θα είχαν τη δυνατότητα να μεταδίδουν ζωντανή εικόνα στο Κέντρο Επιχειρήσεων και αυτό θα επέτρεπε την καλύτερη εκτίμηση μιας κατάστασης και τον συντονισμό των δυνάμεων. Η αγορά και η εγκατάσταση του συστήματος είχαν δρομολογηθεί, αλλά παραμένει άγνωστο πού σκάλωσε.
