Ο Βλαντίμιρ Πούτιν τον έχει χαρακτηρίσει τρομοκράτη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όμως φαίνεται να μη συμφωνεί καθώς επέλεξε τον ουκρανό αντιφρονούντα κινηματογραφιστή Όλεγκ Σεντσόφ για το φετινό Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης , ένα διεθνές βραβείο το οποίο καθιερώθηκε στη μνήμη του σοβιετικού πυρηνικού φυσικού και αντιφρονούντα Αντρέι Ζαχάρωφ. Ένα βραβείο που θεσμοθετήθηκε το 1988 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και απονέμεται κάθε χρόνο σε αναγνώριση προσώπων ή οργανισμών για τη δια βίου αφοσίωσή τους στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ελευθεριών.
Ο 42χρονος Σεντσόφ έχει καταδικαστεί με την κατηγορία της τρομοκρατικής δράσης σε κάθειρξη 20 ετών. Καταγόμενος από την Κριμαία, ο ουκρανός σκηνοθέτης είχε αντιταχθεί στην προσάρτηση της χερσονήσου από την Ρωσία το 2014.
Από το 2015 ο Σεντσόφ βρίσκεται σε ρωσική φυλακή υψίστης ασφαλείας. Νωρίτερα μέσα στον χρόνο ο 42χρονος σκηνοθέτης έκανε απεργία πείνας 145 μέρες μέσα στις φυλακές ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την φυλάκισή του και για την άρνηση της Μόσχας να τον εκδώσει στην πατρίδα του, την Ουκρανία.
Το βραβείο απονέμεται για πρώτη φορά έπειτα από σχεδόν μια δεκαετία σε πρόσωπο από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Στο παρελθόν με το Ζαχάροφ έχουν τιμηθεί–μεταξύ άλλων– ο Νέλσον Μαντέλα, η Αούνγκ Σαν Σου Κι και η Μαλάλα Γιουσαφζάι. Το περυσινό βραβείο που συνοδευόταν από 50.000 ευρώ έλαβε η δημοκρατική αντιπολίτευση της Βενεζουέλας.
Οι εισαγγελείς υποστήριξαν ότι ο Σεντσόφ σχεδίαζε να ανατινάξει ένα άγαλμα του Λένιν και να πυρπολήσει τα γραφεία δύο ρωσικών οργανώσεων στην Συμφερόπολη, λίγο μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Οι υποστηρικτές του λένε ότι οι κατηγορίες εις βάρος του είναι κατασκευασμένες και τον χαρακτηρίζουν πολιτικό κρατούμενο. Και ελπίζουν με την βράβευσή του να ασκηθεί πίεση στη Ρωσία για να απελευθερώσει τον Σεντσόφ, ο οποίος, σύμφωνα με τους γιατρούς, λίγο έλειψε να πεθάνει με την απεργία πείνας που έκανε. Το ίδιο ελπίζει και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ποροσένκο.
«Για την εξαιρετική του συμβολή στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον κόσμο», επισήμαναν οι πολιτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανακοινώνοντας την απόφασή τους.
Η απόφαση αυτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έρχεται σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους στις σχέσεις της Μόσχας με την Ευρώπη εδώ και δεκαετίες. Η Μόσχα μάλιστα έχει ανοιχτά εκφράσει τις σκέψεις της για αποχώρηση από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς για τα ανθρώπινα δικαιώματα—ανάμεσά τους και το Συμβούλιο της Ευρώπης—τους οποίους κατηγορεί για μεροληπτική αντιμετώπιση.
«Ο Μετρ και η Μαργαρίτα»
Γεννημένος το 1976 στη Συμφερόπολη ο Σεντσόφ σπούδασε Οικονομικά και στη συνέχεια σκηνοθεσία και συγγραφή σεναρίου στο Κίεβο και στη Μόσχα. Οι πρώτες δύο ταινίες του μικρού μήκους ήταν οι Α Perfect Day for Bananafish (2008) και The Horn of a Bull (2009), αλλά το Gamer ήταν η ταινία που τον έκανε γνωστό κάνοντας το ντεμπούτο της στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Ρότερνταμ το 2012. Η επιτυχία της σε αυτό και σε άλλα φεστιβάλ τον βοήθησαν να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση για την επόμενη ταινία του, την Rhino, η παραγωγή της οποίας αναβλήθηκε εξαιτίας της συμμετοχής του στο κίνημα διαμαρτυρίας Euromaidan. Τα γυρίσματά της ήταν προγραμματισμένο να ξεκινήσουν το καλοκαίρι του 2014.
Ο Σεντσόφ ήταν ανάμεσα στους τρεις φιναλίστ του βραβείου, μαζί με μια ομάδα από 11 φιλανθρωπικές οργανώσεις διάσωσης προσφύγων στη Μεσόγειο—όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και οι Save the Children και SOS Mediterranee– και τον Νάσερ Ζεφραζί, τον επικεφαλής του κινήματος διαμαρτυρίας του Μαρόκου, ο οποίος είναι φυλακισμένος από τον Μάιο του 2017.
Η δίκη του, που έγινε μαζί με του συγκατηγορούμενού του Αλεξάντερ Κολτσένλο, προκάλεσε την καταδίκη της Δύσης και το Κίεβο μαζί με την Διεθνή Αμνηστία την συνέκριναν με «δίκες της σταλινικής περιόδου».
Ο Σεντσόφ καταθέτοντας στο δικαστήριο επικαλέστηκε τον ρώσο συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγάροφ και συγκεκριμένα το έργο του «Ο Μετρ και η Μαργαρίτα». Αναφέρθηκε στο πώς ο Πόντιος Πιλάτος, ο βιβλικός αυτός χαρακτήρας που συναντάται στο έργο του Μπουλγκάροφ, συνειδητοποιεί πως η δειλία είναι «η μεγαλύτερη αμαρτία».
«Συμφωνώ μαζί του. Η δειλία είναι η πιο σημαντική, η πιο φοβερή αμαρτία στη Γη», είπε.
Διασημότητες όπως ο ισπανός σκηνοθέτης Πέδρο Αλμοδόβαρ και ο ηθοποιός του Χόλιγουντ Τζόνι Ντεπ έχουν ζητήσει την αποφυλάκισή του, ενώ το ίδιο έπραξαν και πολλές δυτικές κυβερνήσεις υπό τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν.
Η μητέρα του Σεντσόφ, ο οποίος έχει δύο παιδιά εκ των οποίων ένας αυτιστικός γιος, ικέτευσε τον ρώσο πρόεδρο σε επιστολή της που του έστειλε το περασμένο καλοκαίρι: «Μην καταστρέψετε τη ζωή του και την ζωή των αγαπημένων του. Τον περιμένουμε να επιστρέψει στο σπίτι». To Kρεμλίνο την απέρριψε.
