Το 2019 που καλωσορίσαμε πριν από λίγες ημέρες θα είναι έτος περισσότερου κρατικού ελέγχου
Τα δύο πιο πολυπληθέστερα κράτη του κόσμου, η Κίνα και η Ινδία – μαζί, περίπου το 37% του παγκόσμιου πληθυσμού – έχουν δρομολογήσει εθνικά ψηφιακά συστήματα παρακολούθησης και ταξινόμησης. Αυτά συνδυάζουν τη συλλογή των προσωπικών πληροφοριών που χρειάζονται για την πληρέστερη ιθαγένεια με την ικανότητα για πληρέστερη παρακολούθηση και παρέμβαση του κράτους.
Το σύστημα της Κίνας επιδιώκει απλά να παρακολουθεί τη συμπεριφορά των 1.4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων και να επιβραβεύει τις ενέργειες που το κράτος , δηλαδή το Κομμουνιστικό Κόμμα ορίζει ως «καλές» ή τιμωρεί εκείνες που ορίζει ως «κακές». Είναι η… κοσμική εναλλακτική λύση στις κοινωνίες με θρησκευτική καθοδήγηση, όπου τις εντολές του Θεού αντικαθιστά το κυβερνών κόμμα που διεκδικεί το εικονικό αλάθητο.
Το κοινωνικό πιστωτικό σύστημα της χώρας συνδυάζει την τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου, φωνής και δακτυλικών αποτυπωμάτων με την παρακολούθηση της δημόσιας και ιδιωτικής συμπεριφοράς, όπως η χρήση του διαδικτύου, οι εκπαιδευτικές επιλογές και τα κοινωνικά δίκτυα, καθώς και ένα τεράστιο δίκτυο πληροφοριοδοτών που αναφέρουν ασυνήθιστες δραστηριότητες.
Η κινεζική κυβέρνηση χρησιμοποιεί αυτά τα στοιχεία για να παράσχει μια εικόνα της κοινωνικής, πολιτικής, επαγγελματικής και ιδιωτικής δραστηριότητας κάθε ατόμου είτε προωθώντας τρόπους που το βοηθούν στην σταδιοδρομία του και σε άλλες επιλογές είτε τιμωρώντας την αντικοινωνική ή αντιλαϊκή συμπεριφορά αποστερώντας τους πολίτες από δικαιώματα, δυνατότητες ταξιδιού κλπ. Το 2019 είναι το έτος κατά το οποίο η κάλυψη στοχεύει να ολοκληρωθεί, ώστε να παρακολουθείται ο καθένας στη χώρα μέχρι το 2020.
Από την άλλη πλευρά η τεχνολογία της εθνικής ταυτότητας του Ινδικού Aadhaar («ίδρυμα» στην γλώσσα Ίντι) στοχεύει να είναι τόσο ολοκληρωμένη όσο το κινεζικό μοντέλο, αλλά δεν έχει σχεδιαστεί για να είναι τόσο παρεμβατική. Ξεκίνησε ως εθελοντική πρωτοβουλία, στο πνεύμα του επιχειρηματία λογισμικού Nandan Nilekani, ο οποίος ήθελε να κάνει «κάθε Ινδό, ανεξάρτητα από το πόσο φτωχοί ή περιθωριοποιημένοι είναι, ορατό στο κράτος.» Από πέρυσι, έπαψε να είναι προαιρετικό σε πολλά ινδικά κράτη και η φιλοδοξία είναι να καταστεί υποχρεωτικό, με σχέδια να συνδεθεί με την πρόσβαση στα απαραίτητα προϊόντα, την τριτοβάθμια εκπαίδευση, τις κυβερνητικές επιδοτήσεις και την υγειονομική περίθαλψη.
Οι καταγγελίες ότι το Aadhaar παραβιάζει το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή κατατίθενται στα δικαστήρια σωρηδόν. Η οικονομολόγος Reetika Khera έγραψε στην Washington Post τον Αύγουστο ότι το σύστημα αποτελεί «μία από τις πιο φρικτές παραβιάσεις του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής».
Οι δυτικές δημοκρατίες δεν έχουν ψηφιακές φιλοδοξίες μεγέθους Κίνας ή ακόμα και μεγέθους Ινδίας. Ωστόσο, μετά τη δημοσίευση των εγγράφων του Οργανισμού Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ το 2013, πολλές από τις μυστικές υπηρεσίες τους είχαν τη νομική εξουσία να παρακολουθούν όλες τις επικοινωνίες των πολιτών τους – αν και με αυξημένες νομικές εγγυήσεις.
Μια από τις πιο ισχυρές δημοκρατίες, οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες, είναι η γενέτειρα και η έδρα των μεγάλων ψηφιακών εταιρειών οι οποίες, με το Facebook επικεφαλής, αντιμετωπίζουν σήμερα αυξημένες ερωτήσεις από το κοινό και τις κυβερνήσεις σχετικά με την ικανότητά τους να διατηρούν την ιδιωτικότητα και να εξαλείφουν ή τουλάχιστον να αποκαλύπτουν την ύπαρξη παράνομης ομιλίας μίσους και συγκεκαλυμμένης προπαγάνδας που μεταμφιέζεται ως είδηση.
Λίγα χρόνια αργότερα, καθώς το Facebook αυξανόταν σε δημοτικότητα, ο ιδρυτής του Facebook, Mark Zuckerberg, υποστήριξε ότι η διατήρηση της ιδιωτικής πληροφορίας δεν ήταν πλέον «κοινωνικός κανόνας». Αναμφίβολα άλλαξε ή αναγκάστηκε να εμφανιστεί σαν αλλαγμένος, αλλά το επιχειρηματικό μοντέλο του Facebook εξακολουθεί να εξαρτάται από το γεγονός πως το Facebook μοιράζεται προσωπικές πληροφορίες των χρηστών του με τους διαφημιστές.
Πολλοί αναλυτές πιστεύουν πως οι δημοκρατικά εκλεγμένοι λαϊκιστές – όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιταλία, την Πολωνία, την Ουγγαρία και αλλού – είναι πιθανό να χρησιμοποιήσουν τις νέες εξουσίες επιτήρησης και την ικανότητά τους να πειθαρχούν τους πληθυσμούς, χωρίς σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα – τουλάχιστον τα δικαιώματα εκείνων που θέλουν να περιθωριοποιήσουν. Αντίθετα, λένε οι αναλυτές, αυτές οι εξουσίες, ειδικά το κινεζικό σύστημα, είναι πιθανό να χρησιμοποιηθούν από ηγέτες που επιθυμούν να αλλάξουν ριζικά τις φιλελεύθερες πολιτικές.
Ο κίνδυνος βέβαια δεν είναι στην τεχνολογία. Οι προβλέψεις της δημοκρατικής κατακρήμνισης ενόψει ενός τέτοιου ενδεχομένου ελέγχου από μέρους της εξουσίας θα γίνουν πραγματικότητα μόνο αν το επιτρέψουν οι πολίτες.
