Η αντισυνταγματικότητα των περικοπών των κύριων και επικουρικών συντάξεων είναι το δεύτερο πλήγμα, μετά τον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), που αναμένεται να επιφέρει η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας μέσα στο επόμενο διάστημα στον νόμο Κατρούγκαλου.
Οι σύμβουλοι Επικρατείας, αφού αφαίρεσαν ήδη ως αντισυνταγματικό το κομμάτι του παζλ του ασφαλιστικού νόμου 4387/2016 που αναφέρεται στον ΕΦΚΑ, προχωρούν τώρα για να αφαιρέσουν -όπως όλα δείχνουν- το δεύτερο, που αφορά στο σκέλος των περικοπών των συντάξεων. Μέσα στις επόμενες διασκέψεις, κεκλεισμένων των θυρών, θα κριθεί από την Ολομέλεια του ΣτΕ το κεφάλαιο που αφορά τις περικοπές των συντάξεων, όπως και παρεμφερή θέματα.
Πάντως, η κυβέρνηση δεν αιφνιδιάστηκε από την απόφαση αυτή της Ολομέλειας του ΣτΕ (σε διάσκεψη), καθώς προ διμήνου και ενώ είχαν ξεκινήσει οι διασκέψεις, η υπουργός Εργασίας Εφη Αχτσιόγλου είχε επισκεφθεί τον πρόεδρο του ΣτΕ Νίκο Σακελλαρίου και είχε ενημερωθεί ως προς την τύχη του νόμου Κατρούγκαλου μετά τις 30 και πλέον αιτήσεις ακυρώσεως που εκκρεμούν στο ΣτΕ. Φυσικά, η υπουργός Εργασίας από την επίσκεψη αυτή δεν μπορούσε να έχει την πλήρη εικόνα του τελικού αποτελέσματος της ψηφοφορίας των δικαστών. Η μείζων, 25μελής, Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου λίγα 24ωρα πριν από το Πάσχα έκρινε κατά την 6η διάσκεψή της, με αυξημένη πλειοψηφία, 17 υπέρ έναντι 8 κατά, ότι είναι αντισυνταγματική η ένταξη των αυτοαπασχολούμενων και ελεύθερων επαγγελματιών, δηλαδή των δικηγόρων, γιατρών, μηχανικών, συμβολαιογράφων, υπαλλήλων του Δημοσίου, μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, αγροτών, στον ΕΦΚΑ.
Παράλληλα, η Ολομέλεια με την ίδια πλειοψηφία έκρινε αντισυνταγματικό τον υπολογισμό της εισφοράς του ΕΦΚΑ σύμφωνα με το εισόδημα που δηλώνουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες, δηλαδή στα επίπεδα του 26,95% επί του εισοδήματός τους. Την αντίθεσή τους παράλληλα εξέφρασαν οι σύμβουλοι Επικρατείας για τη βάση υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών των απασχολούμενων και ελεύθερων επαγγελματιών από 1/1/2017.
Τελικά, οι δικαστές έκριναν ότι ο ΕΦΚΑ είναι αντίθετος στη συνταγματική αρχής της ισότητας. Στην πλειοψηφία των 17 μελών που τάχθηκαν υπέρ της αντισυνταγματικότητας του ΕΦΚΑ είναι και ο πρόεδρος του ΣτΕ. Στο μικροσκόπιο των επόμενων διασκέψεων της Ολομέλειας του ΣτΕ θα τεθεί το σκέλος εκείνο του νόμου 4387/2016 που αφορά τις συντάξεις, κύριες και επικουρικές.
Εδώ, το βασικό και ίσως αξεπέραστο ζήτημα για την κυβέρνηση είναι ότι για τον καθορισμό του ύψους των συντάξεων υπάρχουν πρόσφατες αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ (2287-2290/2015) που πολύ δύσκολα, έως και αδύνατον, μπορούν να παρακαμφθούν κατά τις επόμενες διασκέψεις.
Η Ολομέλεια, ερμηνεύοντας το Σύνταγμα (άρθρο 22), τις διεθνείς συμβάσεις (ΕΣΔΑ, κ.λπ.), αλλά και τη νομοθεσία, έχει κρίνει με τις επίμαχες αποφάσεις της ότι πριν από την περικοπή ή την αναπροσαρμογή των συντάξεων πρέπει οπωσδήποτε να προηγηθεί ειδική, εμπεριστατωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη από την οποία να προκύπτει ότι τα νέα μέτρα που πρόκειται να εφαρμοστούν (ψηφιστούν από τη Βουλή) είναι πρόσφορα και αναγκαία για την αντιμετώπιση της βιωσιμότητας των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, όπως και ότι οι επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων δεν θα οδηγήσουν σε ανεπίτρεπτη παράβαση του πυρήνα του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση. Ωστόσο, η κυβέρνηση πριν από την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου καμία σχετική μελέτη δεν συνέταξε, ούτε φυσικά δημοσιοποίησε. Νομικά αγκάθια στο τομέα των συντάξεων που θα απασχολήσουν τους συμβούλους Επικρατείας στις επόμενες διασκέψεις είναι οι αναδρομικές από 1 Αυγούστου 2012 περικοπές των κύριων συντάξεων που έγιναν και ο τρόπος επανυπολογισμού τους επί των ήδη καταβαλλομένων, η μείωση των επικουρικών συντάξεων και η μείωση των συντάξεων άνω των 1.300 ευρώ.
Ο χάρτης των διασκέψεων
Η πρώτη διάσκεψη της Ολομέλειας έγινε τη 18η Δεκεμβρίου 2017. Εκεί δύο εκ των τριών εισηγητών στην υπόθεση του Ασφαλιστικού, οι σύμβουλοι Επικρατείας Γεώργιος Τσιμέκας και Αννα Καλογεροπούλου, ενημέρωσαν τους συναδέλφους τους επί των συνταξιοδοτικών νομικών θεμάτων που τίθενται από τους 30 και πλέον προσφεύγοντες.
Στη δεύτερη διάσκεψη, που έγινε 28 Ιανουαρίου 2018, ο τρίτος εισηγητής Σπύρος Μαρκάτης ενημέρωσε για τα ζητήματα που τίθενται ως προς τον ΕΦΚΑ. Στη συνέχεια ακολούθησαν άλλες 4 διασκέψεις: στις 14 Φεβρουαρίου και στις 23, 28 και 30 Μαρτίου. Στην τελευταία έγινε και η ψηφοφορία για τον ΕΦΚΑ, όπου κρίθηκε αντισυνταγματικός. Ηδη έχουν προγραμματιστεί δύο ακόμη διασκέψεις της Ολομέλειας. Η μία για την τρέχουσα εβδομάδα και η άλλη στην εκπνοή του μήνα. Δεν αποκλείεται, όμως, αν κριθεί αναγκαίο, να υπάρξει και άλλη ή ακόμα και άλλες διασκέψεις. Η δημοσίευση της απόφασης αναμένεται μέχρι το καλοκαίρι.
Η κυβέρνηση σκέφτεται τώρα να μειώσει το χαράτσι του ΕΦΚΑ
Μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, το υπουργείο Εργασίας σχεδιάζει να βάλει «κόφτη» στα εισοδηματικά κλιμάκια των 30.000-40.000 ευρώ
Ελαφρύνσεις στο εξοντωτικό χαράτσι του ΕΦΚΑ με τη θέσπιση «κόφτη» επεξεργάζεται τώρα η κυβέρνηση μετά τη θύελλα αντιδράσεων που προκάλεσε η αποκάλυψη ότι η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικές θεμελιώδεις διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου που αφορούν στους ελεύθερους επαγγελματίες.
Συγκεκριμένα, όπως αποκάλυψε το «ΘΕΜΑ» στο φύλλο της προηγούμενης εβδομάδας, σε διάσκεψη της Ολομέλειας του ΣτΕ κεκλεισμένων των θυρών την Παρασκευή, παραμονή του Λαζάρου, οι σύμβουλοι με ψήφους 17 υπέρ και 8 κατά έκριναν αντισυνταγματική:
α) Την ένταξη των ελεύθερων επαγγελματιών, των αυτοαπασχολούμενων επιστημόνων (μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι) αλλά και των αγροτών στον ΕΦΚΑ. Αντίθετα, κρίθηκε σύννομη η ένταξη στον φορέα των δημοσίων υπαλλήλων, καθώς και των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.
β) Την επιβολή εισφοράς με βάση το εισόδημα που δηλώνουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες (26,95% επί του εισοδήματος).
Αιφνιδιασμένη η κυβέρνηση από την εξέλιξη προσπάθησε να κρύψει την ανησυχία της ότι η οριστική απόφαση του ΣτΕ, η οποία αναμένεται το καλοκαίρι, ενδεχομένως να κρίνει αντισυνταγματικές εν μέρει ή στο σύνολό τους και άλλες διατάξεις προκαλώντας δημοσιονομικό πονοκέφαλο και εμπόδια στις διαπραγματεύσεις για την τέταρτη αξιολόγηση. Την ίδια ώρα, παράγοντες των Βρυξελλών τόνιζαν ότι η κυβέρνηση έχει δείξει και με άλλες αποφάσεις του ΣτΕ ότι μπορεί να χειριστεί τέτοιου είδους προβλήματα.
Μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό η κυβέρνηση διά του αρμόδιου υφυπουργού Τάσου Πετρόπουλου εμφανίστηκε να συμφωνεί με το σκεπτικό του ΣτΕ όσον αφορά την ανάγκη διόρθωσης του ύψους των εισφορών στις κατηγορίες ασφαλισμένων όπου έχουν επισημανθεί αδικίες και υπερβολές.
«Ηταν στην πολιτική στόχευσή μας από το 2019 να απομειώσουμε τις εισφορές στα μεσαία και τα υψηλά εισοδήματα, ανεξάρτητα από την απόφαση του ΣτΕ η οποία αναμένεται το καλοκαίρι. Η διόρθωση που επεξεργαζόμαστε θα αφορά το 5%-10% των μη μισθωτών, καθώς το 85% των επαγγελματιών καταβάλλει χαμηλότερες εισφορές σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς», διαμήνυσε ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, ο οποίος αναγνώριζε μεν, όπως και ο εμπνευστής του ασφαλιστικού νόμου Γιώργος Κατρούγκαλος, την υπέρμετρη επιβάρυνση των επαγγελματιών, χωρίς δε έως τώρα να έχουν προχωρήσει σε ελαφρύνσεις.
To σχέδιο
Ποιο είναι όμως το σχέδιο που επεξεργάζεται το υπουργείο Εργασίας; Τα σενάρια που εξετάζονται βασίζονται στη λογική ενός συντελεστή απομείωσης του ύψους της εισφοράς, στη θέσπιση δηλαδή «κόφτη» στα εισοδηματικά κλιμάκια που κυμαίνονται περίπου στις 30.000-40.000 ευρώ. Για παράδειγμα, αν ο «κόφτης» μπει στα 40.000 ευρώ, ακόμα κι αν ο ασφαλισμένος δηλώνει εισόδημα 70.320 (σήμερα το ανώτατο πλαφόν ασφαλιστέου εισοδήματος), θα καταβάλλει 900 ευρώ τον μήνα αντί για 1.580 σήμερα. Οι ελαφρύνσεις θα γίνουν με βάση τα εισοδηματικά κλιμάκια που θα οριστούν. Για παράδειγμα, μπορεί να οριστεί πλαφόν 200 ευρώ στις εισφορές για εισόδημα έως 10.000 ευρώ, 350 ευρώ για εισόδημα έως 20.000 ευρώ, 500 ευρώ για εισόδημα έως 30.000 κ.λπ. (ακόμη όμως δεν έχουν καταλήξει). Κλειδί των αλλαγών που θα εφαρμοστούν από το 2019 θα είναι το διαθέσιμο εισόδημα. Δηλαδή το ύψος της παρακράτησης να είναι τέτοιο ώστε να μη μειώνεται δυσανάλογα το διαθέσιμο εισόδημα. Υπενθυμίζουμε ότι στο παρελθόν είχε συζητηθεί ανάλογη πρόταση η οποία προέβλεπε ότι η παρακράτηση φόρων και ασφαλιστικών εισφορών δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 55% του εισοδήματος. Σύμφωνα με πληροφορίες, η θέσπιση πλαφόν στις εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών θα συμπαρασύρει και τις εισφορές των μισθωτών. Δηλαδή θα εξεταστεί το ενδεχόμενο να μειωθεί το ανώτατο πλαφόν ασφαλιστέου εισοδήματος των μισθωτών, που σήμερα είναι 5.862 ευρώ.
Το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματική και την ίδια την ένταξη των ελεύθερων επαγγελματιών στον ΕΦΚΑ, ταρακουνώντας τα θεμέλια του ενιαίου φορέα, ο οποίος έχει στηθεί με βάση ενιαίους κανόνες ασφάλισης και συνταξιοδότησης για όλους τους κλάδους των ασφαλισμένων. Ο κ. Πετρόπουλος δεν θεωρεί ότι απειλείται ο ΕΦΚΑ τονίζοντας ότι, σύμφωνα με τη νομολογία, η διοικητική οργάνωση του κράτους δεν αποτελεί αντικείμενο της δικαιοδοσίας του ΣτΕ. «Διαφορετικά», προσθέτει, «το ανώτατο δικαστήριο θα πρέπει να έχει σκεφτεί πρώτα τι θα γίνει με τις συντάξεις. Πού θα βρουν τα Ταμεία χρήματα; Θυμίζω ότι πολλά Ταμεία ήταν ελλειμματικά και έπαιρναν λεφτά από τον ΑΚΑΓΕ για να πληρώσουν τους συνταξιούχους». Για «γενναία απόφαση και ανάσταση των επιστημόνων» έκαναν λόγο οι εκπρόσωποι των «Κινήματος της Γραβάτας» (γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί, φαρμακοποιοί), καθώς και οι έμποροι και οι επαγγελματοβιοτέχνες που είχαν προσφύγει στο ανώτατο δικαστήριο. Μάλιστα η ΕΣΕΕ και η ΓΣΕΒΕΕ φοβήθηκαν στάση πληρωμών και συμβούλευσαν τα μέλη τους να πληρώνουν κανονικά τις εισφορές τους εν αναμονή της δημοσίευσης της απόφασης του ΣτΕ, το σκεπτικό της οποίας θα εξεταστεί προσεκτικά.
Οι εκπρόσωποι του ΤΕΕ δηλώνουν διάθεση να συμμετάσχουν στη διαδικασία προκειμένου αυτή τη φορά να γίνουν σωστές επιλογές και να προετοιμαστεί η Πολιτεία ώστε μόλις εκδοθεί η απόφαση του ΣτΕ να ελαφρυνθούν αμέσως οι υπέρογκες εισφορές. «Αν η Πολιτεία δεν εφαρμόσει αμέσως την απόφαση του ΣτΕ, θα τη διεκδικήσουμε εμείς δικαστικά», προειδοποιεί ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός. «Πρέπει να θεσμοθετηθεί πλαφόν στο σύνολο των ασφαλιστικών και φορολογικών υποχρεώσεων ώστε το κράτος να μη δημεύει το εισόδημα των μηχανικών και των επιστημόνων της χώρας».
