Με δύναμη από το ΙΤΕ η νέα τεχνολογία Διάχυτης Νοημοσύνης θέλει να φέρει το παρελθόν στο φως παραδίδοντας με τρόπο λεπτομετή τα σπουδαία ευρήματα στον επισκέπτη. Ένα από αυτά και τα μυστήρια του Δίσκου της Φαιστού που συνέχεια αποκαλύπτεται.
Μπορεί ο δίσκος της Φαιστού να είναι αρκετά μικρός, με διάμετρο περίπου 14 εκατοστών, ωστόσο με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας ο επισκέπτης ενός μουσείου έχει πλέον τη δυνατότητα να τον περιστρέψει για να δει και τις δύο πλευρές του.
Να μεγεθύνει και να μελετήσει κάποια σύμβολά του, να διακρίνει με λεπτομέρεια τα ξεκάθαρα σχήματα των ανθρώπινων μορφών, των εργαλείων, των ζώων και των αντικειμένων της καθημερινότητας που φιλοξενεί στους σπειροειδείς σχηματισμούς του. Να τον “αγγίξει” και να του αφοσιωθεί.
Μπορεί ακόμη να αναζητήσει σε αυτόν τα σύμβολα που παραπέμπουν τους επιστήμονες στη θεά του έρωτα, τη Μινωϊκή Αστάρτη, στην προσπάθειά τους να αποκρυπτογραφήσουν το μυστηριώδες κείμενο. Και όλα αυτά χωρίς να κινδυνεύει να σπάσει ή να πέσει από τα χέρια του επισκέπτη, ένα σπάνιο αρχαιολογικό εύρημα, που δημιουργήθηκε τη δεύτερη χιλιετία π.Χ.
«Όλα τα παραπάνω είναι εφικτά χάρη στην Έξυπνη Προθήκη, μια οθόνη στην οποία παρουσιάζεται η εικόνα του Δίσκου της Φαιστού. Το σύστημα δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να αλληλεπιδράσει με το έκθεμα, χωρίς καν να το αγγίζει, κουνώντας απλώς τα δάχτυλά του. Οι κινήσεις αυτές ανιχνεύονται από έναν αισθητήρα που είναι τοποθετημένος μπροστά στην οθόνη. Οι κινήσεις των δακτύλων προς τα αριστερά, δεξιά, προς τα πάνω ή προς τα κάτω αλλά και περιστροφικά ουσιαστικά επιτρέπουν στο χρήστη να πλοηγηθεί σε μια διαδραστική εφαρμογή που επαυξάνει με ψηφιακό τρόπο την εξερεύνηση ενός στατικού αντικειμένου. Έτσι μπορεί να περιστρέψει το δίσκο, να μεγεθύνει τμήματά του, να δει πληροφορίες, φωτογραφικό υλικό, κείμενο και βίντεο σχετικό με το εύρημα», εξηγεί ο Αστέριος Λεωνίδης, μεταδιδακτορικός υπότροφος του Εργαστηρίου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου – Υπολογιστή, που ιδρύθηκε από τον Επικεφαλής του Προγράμματος Διάχυτης Νοημοσύνης Καθηγητή Κωνσταντίνο Στεφανίδη, στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, με έδρα το Ηράκλειο Κρήτης.
Στο ερώτημα γιατί μια τέτοια εφαρμογή είναι πραγματικά χρήσιμη, απαντά ότι μπορεί ένα τέτοιο σύστημα να εγκατασταθεί σε ένα μουσείο, δίπλα στο πραγματικό έκθεμα, το οποίο ενδεχομένως είναι τόσο μικρό, που δύσκολα θα διέκρινε κανείς τις λεπτομέρειές του.
Είναι, επίσης, πιθανό, να είναι τοποθετημένο με τέτοιο τρόπο, ώστε κανείς να μην μπορεί να δει την άλλη του όψη. Σε κάθε περίπτωση, είναι τόσο πολύτιμο που δεν θα ήταν δυνατόν να επιτρέπεται στους επισκέπτες ενός μουσείου να το ακουμπήσουν για να το περιεργαστούν.
«Άλλωστε, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης έχει εγκατασταθεί από το 2010 ένα αντίστοιχο σύστημα που βρίσκεται δίπλα σε κρατήρα του σημαντικού αρχαϊκού αγγειογράφου Λυδού. Το σύστημα αυτό επιτρέπει στον επισκέπτη να δει λεπτομέρειες από την πίσω όψη του κρατήρα που δεν είναι ορατή στο κοινό. Η διαφορά της τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε σε εκείνο το σύστημα από τη σημερινή τεχνολογία της Έξυπνης Προθήκης είναι ότι η τελευταία επιτρέπει στον χρήστη να περιεργάζεται το εύρημα χωρίς να το αγγίζει, έχει, δηλαδή, το χαρακτηριστικό της διάδρασης με χειρονομίες», τονίζει, από την πλευρά του, το μέλος του Εργαστηρίου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου – Υπολογιστή του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, Μιχάλης Σηφάκης.
Τι είναι το σύστημα της Έξυπνης Προθήκης
Το σύστημα της Έξυπνης Προθήκης με την τεχνολογία ανίχνευσης της κίνησης των χεριών εφαρμόζεται για πρώτη φορά και σύμφωνα με τους δημιουργούς του, προσφέρει ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων, καθώς μπορεί να φιλοξενήσει οποιοδήποτε αρχαιολογικό εύρημα ή αντικείμενο.
«Το σύστημα αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος διάχυσης νοημοσύνης του Ινστιτούτου Πληροφορικής και έχει στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων ανθρωποκεντρικών τεχνολογιών και γενικότερα ‘έξυπνων’ περιβαλλόντων», επισημαίνει ο Λεωνίδης.
Παράλληλα γνωστοποιεί ότι ήδη δημιουργήθηκε μια σειρά από πρωτότυπα διαδραστικά συστήματα που αξιοποιούν τις τεχνολογίες αιχμής και συνδυάζουν την πληροφόρηση με την ψυχαγωγία, την εκπαίδευση, την τέχνη, το εμπόριο, τη διαφήμιση, την υγεία, το ‘έξυπνο σπίτι’ ή το ‘έξυπνο γραφείο’.
Αναφερόμενη στους στόχους του Ινστιτούτου Πληροφορικής, το μέλος του Εργαστηρίου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου – Υπολογιστή, Ειρήνη Κοντάκη, αναφέρει ότι αυτοί είναι να γίνουν προσιτές στο ευρύ κοινό οι τεχνολογίες διάχυτης νοημοσύνης μέσα από προσωρινές και μόνιμες εγκαταστάσεις σε δημόσιους χώρους.
«Το 2010 ολοκληρώθηκε η πρώτη εγκατάσταση συστημάτων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και ακολούθησαν άλλες, όπως αυτές στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης. Ξεκινώντας από την πόλη του Ηρακλείου συνεχίσαμε προς την Χερσόνησο και επεκτεινόμαστε», σχολιάζει.
Για περισσότερα από 150 διαφορετικά διαδραστικά συστήματα σε πάνω από 50 εγκαταστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, κάνει λόγο ο Λεωνίδης και σημειώνει ενδεικτικά ότι πριν από δύο χρόνια εγκαταστάθηκαν δύο συστήματα στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο Κωνσταντινουπόλεως, όπου λειτουργεί σχολείο όλων των βαθμίδων για παιδιά που έχουν ελληνικές ρίζες αλλά δεν είναι η ελληνική η μητρική τους γλώσσα. «Αναπτύξαμε δύο συστήματα εκπαιδευτικά και παράλληλα ψυχαγωγικά μέσα από τα οποία τα παιδιά μπορούν να βοηθηθούν στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας μέσα από απλές εκφράσεις ή προτάσεις», προσθέτει.
Η Έξυπνη Προθήκη για τον Δίσκο της Φαιστού παρουσιάστηκε πρόσφατα σε διεθνές συνέδριο στις ΗΠΑ αλλά και στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης μαζί με μια εφαρμογή διαδραστικής πλοήγησης σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας. Η εφαρμογή αυτή επιτρέπει στους χρήστες να πλοηγηθούν στο κτίριο Διάχυτης Νοημοσύνης, στις εγκαταστάσεις του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.
«Η φιλοσοφία του συγκεκριμένου συστήματος έγκειται στην προσομοίωση εικονικών περιβαλλόντων, όπου με την αλληλεπίδραση μέσω χειρονομιών, δίνεται η δυνατότητα σε οποιοδήποτε χρήση να μεταφερθεί σε χώρους που ίσως δεν είναι εφικτό. Αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο τόσο για άτομα με δυσκολίες και αναπηρίες που δεν έχουν πρόσβαση σε όλους τους χώρους όσο και για άτομα που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές.Επομένως, τέτοιες τεχνολογίες μπορούν ενδεικτικά να αξιοποιηθούν σε μουσεία, ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και στον χώρο της εκπαίδευσης», τονίζει η Κοντάκη.
Στο ίδιο πνεύμα, άλλωστε, δημιουργήθηκαν από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και άλλες εφαρμογές, όπως ένα σύστημα για άτομα με προβλήματα όρασης που καθιστά προσβάσιμο σε αυτά το σύνολο των βιβλίων του δημοτικού και του γυμνασίου, διαδικτυακές πύλες πλήρως προσβάσιμες από ανθρώπους με αναπηρίες κ.α.
Ο Δίσκος της Φαιστού και η θεά Αφροδίτη
Ο γλωσσολόγος δρ. Γκάρεθ Όουενς, ο οποίος προ ημερών είχε ανακοινώσει πως «μετά από 10 χρόνια ερευνών η ερμηνεία του Δίσκου της Φαιστού έχει ξεπεράσει το 50%», προχώρησε σε νέες αποκαλύψεις σχετικά με το περιεχόμενο που έχουν καταφέρει να «αποκρυπτογραφήσουν» οι ειδικοί που τον μελετούν.
«Η α’ πλευρά του δίσκου μιλάει για την έγκυο θεότητα που λάμπει και η β΄πλευρά έχει μια πρόταση σε δυο στίχους, με μινωική παρήχηση, που αναφέρεται στη θεότητα που δύει. Η δύση της Αστάρτης/Αφροδίτης/Αφαίας», ανέφερε σε ομιλία του, συμπληρώνοντας – και απευθυνόμενος στο ακροατήριό του – πως «με τη δική σας βοήθεια θα ήθελα μια μέρα στο μέλλον να μεταφράσουμε αυτούς τους στίχους για τη θεότητα του έρωτα, να ξέρουμε πιο πολλά».
Στην ομιλία του, με τίτλο «Η Φωνή του Δίσκου της Φαιστού», που εκφώνησε σε εκδήλωση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), ο Γκάρεθ Όουενς ανέφερε πως στον Δίσκο «είναι 61 λέξεις στις δυο πλευρές και 18 στίχοι σαν σονέτο με ομοιοκαταληξία. Έξι λέξεις μιλάνε για το φως και έξι λέξεις για τη δύση του φωτός. Τρεις λέξεις μιλάνε για την έγκυο θεότητα και άλλες 10 για τη θεότητα με διάφορα επίθετα».
Τι αποκαλύπτει η αποκρυπτογράφηση του Δίσκου της Φαιστού
«Λέξεις και μια ολόκληρη πρόταση από τον Δίσκο της Φαιστού βρέθηκαν και σε άλλες μινωικές θρησκευτικές συλλαβικές επιγραφές και στο σπήλαιο του Αρκαλοχωρίου και στο Βουνό Γιούχτα δίπλα στις Αρχάνες και στην Κνωσό», είπε σε άπταιστα ελληνικά για να συμπληρώσει πως «οι θρησκευτικές αυτές επιγραφές εντοπίστηκαν και με τάματα, συνεπώς οι μινωικές λέξεις που ήταν με τα μινωικά τάματα έχουν σχέση και με τη θρησκεία και με την υγεία. Άρα έχουμε ένα λογικό περιεχόμενο, ότι δηλαδή ο Δίσκος της Φαιστού είναι μια μινωική θρησκευτική συλλαβική επιγραφή που διαβάζεται με επιγραφική συνέχεια και έχει σχέση με σχεδόν παράλληλα κείμενα τα οποία σχετίζονται με ιερούς τόπους και με τάματα, δηλαδή με ευχές και προσευχές και πάνω από όλα με την υγεία».
Ανέφερε επίσης πως η ανάγνωση του Δίσκου είναι η «καλύτερη δυνατή που υπάρχει τα τελευταία 110 χρόνια ή τους τελευταίους 37 αιώνες που κάποιος ή κάποια διάβασε τον Δίσκο στην Κρήτη ίσως για τελευταία φορά, 500 χρόνια πριν τον Τρωικό Πόλεμο».
Η Αστάρτη «ξεκλειδώνει» το μυστήριο του Δίσκου της Φαιστού
«Φυσικά έχω κάνει λάθη. Παίρνω όλη την ευθύνη πάνω μου», παραδέχθηκε σχετικά με την προσπάθειά του να «αποκρυπτογραφήσει» τον Δίσκο. «Αλλά έχουμε κάνει και μια προσπάθεια. Δεν υπάρχει κάποιος που δεν έχει κάνει λάθη, απλώς υπάρχει κάποιος που δεν έχει κάνει την προσπάθεια. Απόψε θα ήθελα να μοιραστώ αυτή την προσπάθεια μαζί σας με την ελπίδα ότι θα κάνουμε βελτιώσεις και διορθώσεις μαζί. Με την ανάγνωσή μας πιστεύουμε πλέον ότι μπορούμε να διαβάζουμε το 99% από τον Δίσκο της Φαιστού με τις φωνητικές αξίες της μυκηναϊκής Γραμμικής γραφής Β. Έχουμε συνολικά 242 σημεία γραφής, δηλαδή συλλαβογράμματα, με 45 διαφορετικά σημεία. Ήρθε η ώρα να κάνουμε το επόμενο βήμα στην κατανόηση», είπε ακόμη.
Συνεχίζοντας επεσήμανε πως οι ερευνητές έχουν «γλωσσολογικές ενδείξεις ότι σημαίνουν κάτι» οι περισσότερες από τις μισές λέξεις που είναι εγγεγραμμένες στον Δίσκο, όμως δεν έχει γίνει γνωστή ακόμη η ακριβής σημασία τους. «Ίσως η φωνή μιας μινωικής Σαπφούς ή Υπατίας μιλάει για την Αστάρτη της μινωικής Κρήτης, τη θεότητα του έρωτα. Ο δίσκος έχει 18 στίχους με ομοιοκαταληξία, με ποιητική παρήχηση. Μήπως μιλάμε για στίχους σαν το σονέτο του Σαίξπηρ; Ή μήπως για κάτι σαν τις μαντινάδες από την Κρήτη;».
